Rafał Krause

Najpierw wojna mająca wpływ na wiele gospodarek. Wraz z nią powrót teorii o zagrożeniu konfliktem nuklearnym. Do tego inflacja, strzelaniny w USA, protesty w Iranie, szalejące ceny nieruchomości, widmo nowego globalnego kryzysu ekonomicznego. Co tu dużo mówić – z perspektywy ogólnoświatowej, a zwłaszcza europejskiej, mijający rok zapisze się czarnymi zgłoskami w historii. 

Inwazja Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku przyniosła największy kryzys humanitarny od czasu wojny w byłej Jugosławii. A ONZ określiła ją najszybciej rozwijającym się kryzysem od czasów II wojny światowej. Skutek to oczywiście przerażające kilkadziesiąt tysięcy ofiar śmiertelnych (ukraiński minister obrony ma tylko nadzieję, że ta liczba wynosi mniej niż 100 tys. zamordowanych obywateli jego kraju), ogromne zniszczenia na okupowanych i bombardowanych terenach, jak i miliony uchodźców. Większość była zmuszona uciekać głównie do naszego kraju, gdzie – wg danych Straży Granicznej – miało przybyć ponad 8 mln obywateli. Choć warto jednocześnie odnotować, że ponad 6 mln z tych osób przekroczyło już polską granicę w drugą stronę.

Co dla jeszcze większych zmian na świecie jest ważne – pokłosiem tej sytuacji jest również wzrost cen energii. To on wpłynął na podwyżkę cen większości produktów. Rosja i Ukraina w końcu odpowiadają za więcej niż ¼ światowego handlu pszenicą i 1/3 handlu jęczmieniem. Problemy ze zbożem, którego ukraińskie państwo było do tej pory głównym eksporterem, mogą dotknąć także Afrykę czy Bliski Wschód. Choć wszystkie te dramatyczne wydarzenia w pierwszym kwartale roku przyćmiły w Polsce to, co działo się w szeroko pojętej popkulturze – jednocześnie nie pozostały bez wpływu na nią.

Warto jednak dodać, że gros twórców, komentatorek, a nawet influencerów podchodził z dużą ostrożnością do tematu wojny. To, co na lokalnym podwórku rzucało się w oczy, to przede wszystkim działania pomocowe i wstrzymanie w social mediach kontentu rozrywkowego podczas pierwszych dni inwazji. TikTok i YouTube zalewały brutalne filmy z pola walk, zapanowały nastroje wręcz militarystyczne. Zaczął trwać bojkot rosyjskiej kultury. Dopiero z czasem pojawiły się memy – najpierw antyputinowskie, potem przedstawiające Wołodymyra Zełenskiego jako chada. Ostatecznie zrobiło się również ironicznie – czego dowodem były obrazki z podpisem: Netflix czekający na zakończenie wojny, by nakręcić dramat o miłości rosyjskiego i ukraińskiego żołnierza. Cóż, jakkolwiek cynicznie by taki scenariusz nie brzmiał – myślę, że w obecnej sytuacji większość ludzkości życzyłaby sobie powstania takiego dzieła. Choćby dlatego, że byłby to znak, że na wschodzie zakończono działania wojenne.

Agresja niestety trwa, a my doczekaliśmy się na razie ponownego udostępnienia na Netfliksie serialu komediowego Sługa narodu. Czyli tej produkcji, która wyniosła Zełenskiego na szczyty popularności, zanim został jeszcze prezydentem. W tym samym serwisie streamingowym pojawił się też ekskluzywny wywiad Davida Lettermana z przywódcą Ukrainy. Polska, mimo że może być dumna z pomocnej postawy wobec sąsiadów, nie zawsze mogła szczycić się dumą z lokalnych reprezentantów, nazwijmy to, branży rozrywkowej. Na szczęście były to pojedyncze incydenty. Czyli m.in. słynna zapowiedź gali fame mma Royal Division, za którą stał Antoni Królikowski. W ramach freakfightowego pojedynku walczyć mieli… sobowtóry Zełenskiego i Putina.

Do organizacji eventu nie doszło, a Królikowski – mimo kilku żenujących prób wyjaśniania, że za wszystkim stały dobre intencje – zmuszony był do ukrycia blamażu. Dzięki temu okazało się, że w uniwersum patoinfluencerskim istnieją jakieś granice, choć czasem można odnieść przeciwne wrażenie.

W Polsce fame mma jeszcze bardziej popularne

Bojkoty więc zataczały szersze kręgi. Skoro już przy temacie fame mma jesteśmy – do odwołania gali w 2022 roku zmuszony był także Marcin Najman. Ten wizjoner z kolei promował ją za pośrednictwem wizerunku byłego szefa mafii pruszkowskiej. Nie bez przyczyny rozpisuję się o freak fightach – bo czy tego chcemy, czy nie, ten lokalny fenomen rósł tylko w siłę w mijającym roku, czego powodem było m.in. zwerbowanie do pojedynków postaci związanych z sieciowym aktywizmem i polityką.

Jakkolwiek byśmy oceniali ruchy Mai Staśko czy Jasia Kapeli – ich tegoroczne występy w oktagonie, podlane politycznym sosem, poszerzyły zainteresowanie samym zjawiskiem. Wydarzenia te zaczęły przebijać się do mainstreamu, przyciągając uwagę przede wszystkim już nie tylko dzieci i nastolatków, ale i ich zaniepokojonych rodziców. Bardziej zdystansowani sieciowi twórcy z kolei czerpali ze świata fame mma jak z niekończącego się źródełka beki, kolportując i produkując memy. Skutkiem okazało się nie tylko wejście na peak popularności kontrowersyjnego lewicowego poety i byłej krytyczki literackiej, a dziś czołowej feministki. Dzięki galom mogliśmy przyjrzeć się też atawizmom – w końcu jeden z popularniejszych polskich memów 2022 przemawiał do nas językiem, którym być może porozumiewali się ludzie kilkaset tysięcy lat przed Chrystusem. Puuu, ehehe, no!

Swoją drogą, jeśli chodzi o swobodę języka – na pewno ten rok ożywił dyskusję w kwestii jej granic. A w zasadzie w kwestii tego, jak je pojmujemy. I tego, kto może decydować o ich ustalaniu. Permanentny ban dla Nitrozyniaka na jego ponad dwumilionowych kanałach na YouTube’ie – ciągle świeża sprawa – to pierwsza interwencja w kontekście tak dużego twórcy na polskim podwórku. Co ciekawe – zadziałała tu siła oddolna, czyli zgłoszenia. Bo YouTube sam z siebie nie zdjąłby Nitro. Więcej możliwości w tym kontekście prezentuje dziś inny serwis, w którym w tym roku rozegrało się prawdziwie zamieszanie z blokowaniem kont. I rozgrywa się nadal. Mowa o Twitterze. W październiku zostało sfinalizowane przejęcie tej platformy przez Elona Muska, który rzekomo miał zaangażować się w ten projekt nie dla kasy, ale by pomóc ludzkości. Z ustami pełnymi frazesów o wolności słowa miliarder swoją przyszłe rządy na platformie reklamował m.in. zapowiedzią przywrócenia konta Donalda Trumpa. Dla przypomnienia – były prezydent USA został tam dożywotnio zbanowany po serii tweetów prowokujących szturm na Kapitol w styczniu 2021 (chwilę po przegranych wyborach). Sam Trump nie był zainteresowany powrotem, choć jego konto istnieje. A jakie są ostatecznie owoce polityki nowego włodarza Twittera?

Te co rusz prowokowały nagłówki. Bo miliarder chcący odmienić social media okazał się pogubionym chłopcem. Gdy z jednej strony brnął w strategię tworzenia cyfrowej demokracji za pomocą ankiet, w których powierzał głosującym decyzje odnośnie reguł serwisu czy samych banów, drugą ręką bez pytania i po cichu blokował dziennikarzy. Zaczęło się od tego, że usunął konto 20-letniego studenta inżynierii lotniczej Jacka Sweeney’a, który śledził i publikował dane o lotach prywatnego odrzutowca nowego szefa Twittera. Sprawa ta ciągnęła się od dłuższego czasu – Elon początkowo proponował Sweeney’owi… 5 tys. dolarów za dobrowolne usunięcie konta. Po czasowych zawieszeniach twórca – wg ostatnich doniesień – dostał permanentnego bana. W podobnym czasie blokada spotkała także 9 dziennikarek i dziennikarzy m.in. The New York Times, The Washington Post czy CNN, którzy po prostu badali sprawę z lotami Muska. Wydarzenie doczekało się nawet notki na Wikipedii pod nazwą Thursday Night Massacre. I choć Elon bronił się, oskarżając dziennikarzy o doxxing (publiczne udostępnianie wrażliwych informacji) i zapewniając, że przywróci im konta, sytuacja pokazała, jak istotna we współczesnym świecie jest sprawa regulacji social mediów i cyfrowych rządów. Przekonać się mógł i sam Elon – w końcu w jednej z ostatnich w tym roku ankiet na Twitterze głosujący zdecydowali, że… powinien zrezygnować ze stanowiska szefa Twittera.

Wolność słowa i bezpieczeństwo w sieci jest także istotnym tematem w kontekście innego gorącego trendu 2022 roku – metawersum. Choć w kwestii codziennej komunikacji dalej ten termin brzmi jak modny frazes, rozpala wyobraźnię przede wszystkim marketingowych głów. Bo daje wiele możliwości promocyjnych i sprzedażowych dla marek. Na razie jednak dalecy jesteśmy od załatwiania spraw w trójwymiarowych przestrzeniach, ale gamerzy zdążyli do nich przywyknąć. W końcu Roblox oferujący ciekawe interakcje między graczami w 3D – w trzecim kwartale 2022 roku odnotował rekordową liczbę ponad 58 mln dziennie aktywnych graczy. Choć sukcesy sprzedażowe odnosiły także gry oparte na blockchainie (jak pisaliśmy, w październiku i listopadzie zarobiły 500 mln dolarów), 2022 rok był czasem kryzysu dla kryptowalut oraz NFT.

Zwłaszcza ta druga technologia okazała się rozdmuchaną sezonową bańką. Mimo że jeszcze w styczniu sprzedaż niewymienialnych tokenów sięgała 17 mld dolarów, we wrześniu runęła aż o 97% To także powód, dla którego ciężko rozwijać metawersum, którego to rozwiązanie jest jednym z filarów.

Przyczyną wspomnianych kryzysów jest wiele afer związanych z czołowymi graczami rynku krypto. Największa dotyczy założyciela upadłej giełdy FTX. Reuters ujawnił, że Bankman-Fried przelał 10 miliardów aktywów klientów założonej przez siebie platformy na rzecz swojego funduszu inwestycyjnego Alameda Research. I jeśli mielibyśmy trzymać się trendów ze świata telewizji 2022 roku – można by śmiało obstawiać, że wkrótce powstanie o nim film albo serial.

No właśnie – kino i seriale. Ten rok mijał pod znakiem prawdziwych historii znanych oszustów. Te stały się materiałem dla najpopularniejszych produkcji na Netfliksie w ostatnich miesiącach. Najpierw pojawił się Oszusta z Tindera. Potem seria Kim jest Anna? o Niemce rosyjskiego pochodzenia – znanej przez to, że dzięki ściemom wdarła się do świata nowojorskich elit. Nieźle oglądała się też Zła weganka, czyli tytułowa właścicielka popularnej restauracji, która stała się ofiarą męża-oszusta. Jakby nie było nam mało krętaczy, 2022 rok zdominowały także seriale o seryjnych mordercach. I tu palmę pierwszeństwa dzierży jedna z najbardziej przerażających historii w świecie amerykańskich zbrodni. Dahmer – mimo wściekłości rodzin rzeczywistych ofiar na ten fabularyzowany serial Netfliksa – zawładnął masową wyobraźnią. Dowodem na to była nie tylko świetna oglądalność, ale i fakt, że wciąż żywy na TikToku jest mem, w którym wcielający się w główną postać Evan Peters zmusza ofiarę do oglądania filmu, grożąc jej nożem. Warto tylko nadmienić, że w 2022 roku na tej samej platformie pojawił się jeszcze dokument o tym samym mordercy, a także inne głośne produkcje z tego gatunku, analizujące m.in. historię zabójcy Johna Wayne’a Gacy’ego czy zbrodnie założyciela znanej sekty, Warrena Jeffsa.

Na szczęście nie tylko zbrodniami stała w mijającym roku popkultura. Na pewno 2022 to wzrost zainteresowania mainstreamu anime. Poza głośnym Cyberpunk: Edgerunners, serialu animowanym bazującym na Cyberpunk 2077, sam Netflix wzbogacił kolekcje ze wspomnianej kategorii o wiele tytułów. W tym: JoJo’s Bizarre Adventure: Stone Ocean, Chainsaw Man, Blue Lock czy Kotaro Lives Alone. Estetyka mangowa zresztą zdominowała filtry AR i AI w mediach społecznościowych, prowokując przy okazji po raz kolejny pytania, o to, czy roboty już mogą zabrać pracę ludziom wykonującym zawody kreatywne.

Dodatkowo w kinie jednym z najbardziej charakterystycznych trendów okazały się również powroty wielkich klasyków. Przede wszystkim głośny i udany sequel kultowej historii pilota z Tomem Cruisem w roli głównej – Top Gun: Maverick. Niedawno z ejtisów wrócił też Willow, ale krytyka chwaliła raczej comeback Avatara czy Krzyku z Jenną Ortegą, którą okrzyknięto królową horrorów. I która oczywiście podbiła świat popkultury jeszcze jednym powrotem – kultowej rodziny Addamsów, ale z Wednesday w roli głównej. Zdaje się, że jej taniec z serialu nazwanego imieniem córki upiornej rodzinki, który wciąż wykonuje połowa TikToka, zapisze się w dziejach kultury tak, jak pamiętne pląsy Umy Thurman i Johna Travolty w Pulp Fiction.

Ale wielkie powroty to także jedno ze zjawisk, które towarzyszyło muzyce – głównie za sprawą już kilka razy wspomnianego TikToka. Zaczynając od absurdalnej wręcz popularności niemal 10-letniego singla Ginseng Strip 2002 Yung Leana – niegdyś soundcloudowego hymnu, do którego niedawno tańczyło mnóstwo randomowych celebrytów, kończąc na słynnym comebacku Kate Bush z Running Up That Hill. Singiel Brytyjki, za sprawą wykorzystania go w kluczowych scenach czwartego sezonu Stranger Things, podbił listy przebojów na całym świecie po 37 latach nieobecności w notowaniach. Poza tym w 2022 roku w siłę rosnął rage – jeśli chodzi o rap. Ale w mainstreamie w uszy rzucał się przede wszystkim zauważalny zwrot w kierunku house’u. Dowodem nie tylko nienajlepsza płyta Drake’a Honestly, Nevermind, ale przede wszystkim Renaissance Beyoncé. Swoją drogą – ultrapopularny przebój tego roku z TikToka B.O.T.A Elizy Rose i Interplanetary Criminal to również house’owy banger.

Popkultura na przestrzeni ostatnich miesięcy także coraz bardziej akcentowała nostalgię za czasami millenijnymi. Nawet w polskim rapie doczekaliśmy się rocznicowych koncertów – niedawno odbyło się 20-lecie Muzyki klasycznej Pezeta, na przyszły rok Kosmiczny Koncert zapowiedziała Paktofonika. Ale siła Y2K najbardziej zauważalna była w modzie. Zwłaszcza w ciuchach Generacji Z, które dla Millenialsów – doskonale pamiętających lata 00. – często okazywała się koszmarem. To jeszcze bardziej zaogniło estetyczny konflikt pokoleniowy, czego pokłosiem są filmy z cyklu: jak stylizować rurki w 2022. Oczywiście kończą się one na tym, że rzeczone skinny jeans wyrzucane są przez okno, zwiastując śmierć tych spodni w świecie fashion.

Co jeszcze dostrzegalne było w modzie? O ile inflacja może mieć wpływ na popularność butików cyrkularnych czy sprzedawanie używanej odzieży przez wielkie korporacje, nie wolno wykluczać znaczenia zrównoważonego rozwoju. Ekologia to zjawisko, do którego w 2022 roku przywiązywano wagę. Jednak fakty są takie, że mijające 12 miesięcy branża modowa kończy z królem fast fashion Shein na czele globalnej sprzedaży. Dlatego nastroje nie zawsze przenoszą się na praktykę. Za to to, co praktyczne, mocno zaznaczyło się w światowej modzie w ostatnim czasie – czyli gorpcore.

Outdoorowy, funkcjonalny styl, o którym mówi się, że jest pokłosiem pandemii – gdy wiele osób pracujących w biurze zmuszonych było do porzucenia formalnych stylizacji na rzecz polarów na wypady do lasu – był jednym z częściej dyskutowanych w mijającym roku. I wciąż rzuca się w oczy na Instagramie.

Takie zjawiska można by jeszcze wymieniać, ale da się je sprowadzać do podobnych wniosków. W 2023 rok wejdziemy z jednej strony mocno poturbowani, przebodźcowani i zrecyklingowani – pod wieloma względami. Z drugiej coraz bardziej świadomi, że możemy szukać wsparcia, gdy nas to przytłacza. Higiena pracy, dbanie o zdrowie psychiczne, problemy mieszkaniowe – te zagadnienia również mocno zaznaczały się w dyskursie medialnym w 2022. A i TikTok czy Instagram – jako miejsca coraz częściej będące źródłem informacji, a nie tylko rozrywki – paradoksalnie mogą się im przysłużyć. Największym wyzwaniem, w kwestii nowych zjawisk, na kolejne lata są zatem pułapki cyfrowego świata. Zanim zaczniemy znów śnić mokry sen o metawersum, warto przekierować uwagę na to, jak możemy organizować życie społeczne w wirtualnym świecie. I niech tegoroczne porażki Muska na tym polu okażą się dla nas ważną lekcją.

Evan Peters jako Jeffrey Dahmer, NFT Bored Ape Yacht Club oraz Alan Kwieciński

Lech Podhalicz

Dominika Sitnicka

„Mmmm, puuu”, czyli szalony rok w popkulturze i internecie

STATUS 

Essa słowem roku? Chyba zwrot „mmmm, puuu” wybitnego polskiego poety Alana Kwiecińskiego. W tym Statusie dostarczamy idealny miks powagi z beką, bo 2022 rok przyniósł wiele absurdalnych, zaskakujących i niezręcznych momentów. Od procesu Depp vs Heard przez wszystkie odpały Kanye’ego Westa po tiktokizację rapu i obecność aktywistów na freak fightowych galach. Nie próżnował też Elon Musk, bańka NFT pękła z hukiem, a Pete Davidson kontynuował swoje romantyczne podboje. I tak to się kręciło w popkulturze. Pogadali Lech Podhalicz i Rafał Krause.

Kończący się właśnie rok zmienił nas diametralnie. Jakie zjawiska i trendy zapadły nam w pamięć?

Wielkie powroty, śmierć rurek i swoboda w sieci. Najważniejsze trendy 2022 roku

Podziel się lub zapisz

Komentarze 0

Polecane