7 polskich raperów i składów, których urodzeni po 2000 roku mogą już nie kojarzyć

Byłem kiedyś świadkiem rozmowy dwóch warszawskich licealistów, którzy komentowali nowy (w tamtym okresie) singiel Otsochodzi. Jeden z młodziaków zauważył z entuzjazmem: Ej, ale ten dziadek w Szacunek Za Klasyk daje radę! Tak, upływający czas bywa naprawdę bezlitosny. O ile koledzy Tomka z Molesty Ewenement, Vienio czy Włodi, ciągle są aktywni w działalności solowej, o tyle Pele, chłopaczyna z północnej Pragi zawiesił mikrofon na kołku. Co nie zmienia faktu, że Pelson zostawił po sobie pokaźny katalog muzyczny składający się z płyt wspomnianej Molesty, projektów z Vieniem (seria Autentyk), albumu Parias oraz twórczości solowej. Ostatnie trzy solówki rapera ukazały się jeszcze w tej dekadzie, ale nigdy nie były bestsellerami na listach sprzedaży, więc może dlatego w 2017 roku Pelson ogłosił koniec swojej działalności muzycznej? Szkoda, bo mało mieliśmy na tej scenie graczy, którzy tak swobodnie łączyli uliczny sznyt, poetyckie refleksje i pozytywne nastawienie do życia.

Opus magnum zespołu Grammatik i jeden z najbardziej uznanych albumów w historii polskiego rapu, Światła Miasta, ukazały 30 października 2000 roku. Hip-hopowi puryści mogą się śmiać, ale my nie oczekujemy od każdego fana rapu urodzonego po rozpoczęciu nowego tysiąclecia, że zna wszystkie płyty z czasów, kiedy jeszcze nie umiał chodzić. Zachęcamy jednak mocno do odpalenia płyty Światła Miasta m.in. ze względu na postać Asha, który miał w tamtych czasach zupełnie unikatowy, poetycki przelot i lirycznie niewiele osób mogło się z nim równać. Ogromna szkoda, że zostawił po sobie tak niewiele śladów, choć równocześnie jest to nieodłączna część jego legendy. Pochodził z Konina, zaczynał w zespole TrzyStyle i po dziś dzień jest jedną z najbardziej tajemniczych postaci rodzimego rapu. Nawet dla członków samego Grammatika, którzy jakiś czas temu wspominali w jednym z wywiadów: przyjeżdżał z doskoku, hurtem nagrywał zwrotki i wracał do domu. Veni, vidi, vici - mógłby powiedzieć Ash o swojej krótkiej karierze w rapie, gdyż takie zwrotki, jak ta z Muzyce Klasycznej, kompletnie się nie starzeją.

Ostatni album Dizkreta pochodzi z 2002 roku, więc młodzi chyba mają prawo nie kojarzyć jego ksywy. Jednak zaznajomieni z twórczością grupy Stare Miasto czy duetu Dizkret/Praktik wiedzą, że Wojtek Nosowski był jednym z prekursorów jazzowo-funkowym brzmień w rodzimym rapie, inspirowanych działalnością takich grup, jak A Tribe Called Quest czy The Roots. Gdzie byłeś kiedy wyszło pierwsze Stare Miasto/ Drugie Stare Miasto, nie byłeś tu, jak to? Wprowadzili instrumenty, a Kret nas do rap-gry wprowadził - pytał słuchaczy Ten Typ Mes w singlu grupy 2cztery7, jednocześnie oddając szacunek Kretowi i jego kamratom. Wierzymy jednak, że młode pokolenie nie zapomni o Dizkrecie, który pojawia się czasem w wartościowych dla miejskiej kultury projektach. W 2018 roku udzielił wywiadu w książce To nie jest hip-hop. Rozmowy (druga część jest już w drodze!), a ostatnio w newonce.radio poprowadził z Groblem pilotażową audycję pt. Kwit.

Nie brakuje głosów, że Szybki Szmal to najciekawsza polska grupa rapowa i rzeczywiście – zbiór indywidualności i potencjału jest u nich niesamowity - pisał Andrzej Cała w Antologii Polskiego Rapu. Szybki Szmal wleciał w rapowe środowisko jak meteor przez atmosferę ziemską. Ciężko było nie dostrzec śladów, które za sobą zostawił. Już debiutanckie Enziskenzis z 2001 roku zwiastowało, że ekipa może namieszać, ale to Mixtape 2005 na dobre zmienił grę. Producentem wykonawczym spinającym cały projekt był Szogun (znany głównie ze współpracy z Mesem), a w na mikrofonach rządzili m.in. Proceente, Łysonżi Dżonson, Mały Esz Esz, Emazet czy Ciech. Pomimo faktu, że projekt był nielegalem, to stał na poziomie wyższym niż wiele płyt z tamtego okresu, a wśród producentów i raperów, którzy się na nim udzielili - były zarówno gwiazdy mainstreamu, jak i undergroundu: Kixnare, Emil Blef, Lerek, Jimson, WdoWa, Onar, Jeżozwierz, Ten Typ Mes. Mixtape 2005 to innowatorski i nieprzewidywalny materiał, w którym kotłowały się zarówno wpływy z Dirty South, jak i jazzujące, boom-bapowe inspiracje. Każdy numer był oddzielną historią, więc raz dostawaliśmy spokojny i refleksyjny track (Niepoprawni Terapeuci, Stąpam Lekko), aby po chwili dostać z liścia energicznym baunsem (Najebka Sobotniej Nocy, Cooooo??!!).

Kielecki zespół V.E.T.O. w którego skład wchodzili Radoskór i Pęku, to skład, który nagrał jeden z najbardziej charakternych albumów w historii polskiego rapu. Koniecznie sprawdźcie artykuł Filipa Kalinowskiego, rzetelnie wyczerpujący temat, dlaczego warto zainteresować się tymi kotami ze Świętokrzyskiego.

Freeze zginął podczas strzelaniny, o której WSZ/CNE nawinęli kilka wersów, w ostatniej zwrotce utworu Gangsterka. Tede również oddał szacunek tragicznie zmarłemu w utworze Po Maxie na projekcie Volumin II: George W. Buhh. Jacek Graniecki wspomniał o niedoszłej współpracy biznesowej z raperem: Buhh, wiesz, wiesz to/ Ta ksywa to dedykacja dla Freeze'a/ Mieliśmy szyć i na ciuchach tak pisać/ Mieliśmy żyć, ale Freeze musiał odejść/ DJ Buhh pamięta o tobie. Freeze może nie zostawił po sobie zbyt wiele utworów, ale i tak wywarł olbrzymie wrażenie na kilku ważnych postaciach dla rapowej sceny. A Freeze, kurwa wiesz jak rapował ten gość?/ Kto o nim pamięta? My! Bo był najlepszy - unieśmiertelnił tego utalentowanego zawodnika Ten Typ Mes w hicie My!, nagranym w jednym podejściu, ale nie w studio, a na warszawskiej ulicy. Piotrek postanowił zweryfikować swoje wersy na portalu Rap Genius, więc oddajemy mu głos, gdyż pieczołowicie wyjaśnił, dlaczego zdecydował się taki tribute: (...) Freeze swoimi trzema bodajże trackami, które zrobiły na mnie ogromne wrażenie, więcej mnie nauczył niż niektórzy raperzy całymi albumami. Jego gra słów, częstotliwość rymów z jednoczesną swobodą - to był poziom wówczas nieosiągalny dla mnie. W Polsce może dla czterech innych osób, ale też nie tym głosem, nie z tą dynamiką i nie z tym flow. Te trzy numery były wręcz pionerskie, a dla mnie też ma to duże znaczenie, że ktoś był z czymś pierwszy. Ktoś mi kiedyś zwrócił uwagę, że wsadziłem go do wersów, choć nie znałem typa. To były takie czasy, że w polskim rapie przypierdalano się do wszystkiego, co świadczyło o chociaż twojej minimalnej wrażliwości. Damn, to nie był łatwy czas dla fanów A Tribe Called Quest… W każdym razie nie będę się mądrzył o Freezie. Można by się spytać ludzi z Bemowa o tę postać. Może zrobić chociaż jakiś króciutki dokument, który można by zacząć w bardzo prosty sposób. Puścić zwrotkę Freeza z 98' i jedną zwrotkę najpopularniejszego rapera z tego samego roku. Jak zobaczycie, jaka przepaść była pomiędzy konstrukcją rymów, to byłoby to warte upamiętnienia.

Kilka lat temu zachwycaliśmy się, że nielegal W Strefie Jarania i w Strefie Rymowania to prawdziwa kopalnia spontanicznego, zajawkowego rapu na najwyższym intelektualnym poziomie ść). Jeden z rodzimych krytyków napisał o albumie na jego dziewiątą rocznicę, że jest dla undergroundu tym, czym Skandal dla całej polskiej muzyki w ogóle - niedoścignionym wzorem. Opolski zespół tworzyli producenci Urb i Medej oraz raper Pan Wankz. Może tego ostatniego skojarzą urodzeni po 2000, jeśli akurat studiują na Uniwersytecie Opolskim, bo Michał Wanke jest wykładowcą na Wydziale Historyczno-Pedagogicznym. Urb z kolei błyszczał na składance Niewidzialna Nerka, gdzie znalazły się jego reinterpretacje Wiedziałem, że tak będzie  oraz Wolę się nastukać. Młodzieży (i nie tylko!) niezaznajomionej z WSJiWSR polecamy przede wszystkim utwór Bułki z szynką, bo to chyba pierwszy przypadek w polskim rapie, gdzie przekaz numeru był skupiony na... zdrowym odżywianiu. Temat bardziej niż aktualny.