Cyryl Rozwadowski

Artykuł ukazał się pierwotnie 11 czerwca 2022 roku.

Narkotykowy miesiąc w newonce, Dominika Sitnicka w audycji STATUS zainaugurowała od rozmowy o najpopularniejszym narkotyku w naszym kraju – alkoholu. Posłuchajcie jej rozmowy z psychoterapeutką Elżbietą Podleśną oraz, wieloletnim dyrektorem Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Krzysztofem Brzózką.

Proszę mi powiedzieć, jaki był dla pana rok '96 i czego sobie pan życzy w '97? – pyta reporterka radomskiej stacji telewizyjnej Dami. Wspaniały to był rok. Nie zapomnę go nigdy. A czego sobie życzę w '97? Tego samego, co w '96. Dużo pieniędzy miałem. Dużo piłem wódki, bo bardzo ją lubię i dużo spałem – odpowiada elegancko ubrany mężczyzna w muszce pod szyją. Od niemal dekady, co roku w okolicach sylwestra, ten film zalewa ponownie social media i jest przykładem zdrowego hedonizmu.

Konstrukcja tych życzeń była, dzisiaj wiem o tym, była bardzo nieprzemyślana i głupia wręcz. Bo niektórych może zachęcała do picia. Cóż mogę powiedzieć. Tylko tyle, że niestety wódka zniszczyła pół mojej rodziny. 50%. Brata, bratową, bratanka. Nie ma już ich, odeszli. Bezpośrednią przyczyną była wódka. Cóż mogę powiedzieć, pozdrawiam wszystkich serdecznie. Trzymam kciuki za niepijących. Jeszcze raz dziękuję. Nie pij dziś – mówi na nagraniu, krótko po inauguracji 2022 roku, pan Krzysztof, który jest bohaterem wspomnianego wcześniej nagrania. Ostatnie zdanie to powtarzana jak mantra maksyma Alkoholika z TikToka (@alkoholik_z_tiktoka), który znał mężczyznę od dawna i postanowił dopisać epilog do historii, która przed długi czas jawiła się jako żartobliwa metafora sukcesu.

Pisanie i mówienie o problemie alkoholizmu, nadużywania alkoholu lub normalizacji alkoholu w różnych środowiskach, obciążone jest naturalnym ryzykiem wrażenia, że wypowiada się je z ambony, a przestrzeganie przed powiązanymi zjawiskami to starcze krzyczenie na chmury. Zaczyna brakować skutecznego języka dyskusji o relacjach z różnej maści używkami, inna sprawa, że przez dekady karmieni byliśmy kampaniami społecznymi, które w większości realizowane były w sposób wielce nieprzekonujący i ośmieszający własne idee.

Statystyki jasno pokazują, że spożycie alkoholu na jednego mieszkańca Polski rośnie. Średnio Polacy i Polki wypili w 2020 roku 9,6 litra czystego alkoholu. To o 0,16 litra mniej niż w roku poprzednim, ale nadal znacząco więcej niż 9,16 litra w roku 2012. Magiczna granica 10 litrów może zostać przełamana w każdej chwili. Wedle Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych aż kilkanaście procent Polaków pije w sposób szkodliwy. Zakłada się, że w samej Warszawie ok. 200 tysięcy osób spożywa alkohol w sposób ryzykowny lub wręcz szkodliwy (szacunkowo to odpowiednio: 118 i 84 tysiące). W skali całego kraju to najpewniej ponad 2,5 miliona osób, które mają problem z tą konkretną używką. Rezonuje to na 3 do 4 milionów osób żyjących w rodzinach z problemami alkoholowymi – mówimy więc o 10% populacji.

Problem z tymi danymi jest jeden. My to wiemy. Wiemy, że w naszym kraju dużo się pije. Wiemy, jak będzie wyglądała kolacja wigilijna z udziałem tego jednego wujka, po co naprawdę przychodzi się na wesela i jak musi wyglądać pierwszy rok na studiach. Wiemy też, że problematycznych stron tego zjawiska jest mnóstwo. Widzimy rozbite rodziny w telewizyjnych programach interwencyjnych. Zachowując dystans mijamy bezdomnych alkoholików, którzy zapewne będą prosić o drobne na zakup taniego piwa czy wina. Mamy w rodzinach kogoś, kto przesadził z procentami i rozwalił życie sobie lub innym. Z morza smutnych i trudnych informacji internet wydestylował jednak te, które dla młodych pokoleń eksplorujących maniakalnie Youtube’a, Instagrama, Facebooka czy TikToka stanowią rozrywkę i źródło pocieszenia. Bo w końcu w czymś możemy być prawdziwymi światowymi liderami – w życiu na cyku.

Jeszcze niedawno osoby z problemami alkoholowymi były marginalizowane przez dużą część społeczeństwa. Brak empatii w stosunku do nich nadal bywa powszechny przy bezpośrednich spotkaniach. Internet doprowadził jednak do zapośredniczenia, które sprawia, że pewne zjawiska stają się atrakcyjniejsze, dzięki wybiórczemu pokazaniu rzeczywistości. Żyjemy w kraju, w którym gwiazdami YouTube’a są Krzysztof Kononowicz i Major Suchodolski, których trzeźwie i nietrzeźwe przygody śledzą setki tysięcy osób, co nieustannie monetyzowane jest przez osoby realizujące dziennie kilka lub nawet kilkanaście materiałów z ich udziałem. W jakiś sposób szczytem idolizacji obu mężczyzn przez post-ironiczny fandom było ich uczestnictwo na jednej z białostockich edycji Wixapolu w 2018 roku.

Przez lata gwiazdorem YouTube’a był też Wiesław Wszywka (prawdziwe nazwisko: Janiszyn), który przed kamerą testował napoje wyskokowe różnej maści, najczęściej te z najniższego segmentu cenowego. Można to uznać za gentryfikację stylu życia bezdomnych alkoholików.

Niemonetyzującą swojej sławy gwiazdą tej dywizji jest wójt gminy Żelazków Sylwiusz J. (w tej chwili skazany prawomocnym wyrokiem za pobicie dziennikarzy Telewizji Publicznej na m.in. przymusowy odwyk), którego alkoholowe ekscesy od kilku lat były tematem hitowych filmów na platformie wideo. Jego bełkotliwe wypowiedzi i dziwne zachowania rozsławiły małą jednostkę administracyjną znajdującą się pod Kaliszem i uczyniły z J. niechcianego ambasadora dla 9 tysięcy osób zamieszkujących gminę. W komentarzach pod wspomnianymi filmikami ciężko szukać jakiejkolwiek dezaprobaty. Są jedynie żartobliwe pochwały męża stanu.

Nasz dystans do tego zjawiska uległ więc sporemu zniekształceniu. Kilka śmiesznych sytuacji pod wpływem alkoholu zamienia kogoś w bohatera memów i przykrywa wszystkie inne aspekty życia w tym stanie oraz negatywny wpływ na inne osoby (J. został także oskarżony o znęcanie się nad rodziną oraz dręczenie byłej dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury). I jakkolwiek sam zaśmiewam się za każdym razem, gdy oglądam Żula z Radomia parodiującego Makłowicza, tak czasem przypominam sobie także, że to zapewne jedna z weselszych przygód w jego trudnym życiu. Wtedy pojawiają się także inne pytania: Czy patrzymy na tych ludzi tylko dlatego, że śmiesznie się zachowują i wygadują przeróżne rzeczy, czy dlatego, że pozwala nam to spojrzeć na kogoś, kto ma większy problem od nas?

Nie dotknęliśmy nawet zjawiska patostreamerów i innych influencerów, którzy w trakcie transmisji na żywo dostają pieniądze za wychylanie kolejnych kieliszków i robienie pod wpływem kretyńskich rzeczy lub czasem wręcz stosowanie przemocy wobec innych. Po drugiej stronie drabiny alkoholowych influencerów są z kolei osoby z wyższych sfer. Przez kilka dobrych miesięcy memy z Aleksandrem Kwaśniewskim i sucharami opartymi na nawiązaniach do spożywania procentów w dużych ilościach były chlebem powszednim Facebooka. W pełni kapitalizuje to z kolei Janusz Palikot, który stał się ambasadorem dobrego humoru i reklamuje własne piwa, wódki i inne alkohole z różnych segmentów cenowych, zbiorczo hasłem Wyjebongo. Trzy grosze można też dorzucić o wiadomościach i statusach Magdy Gessler, które mogą wykazywać symptomy upojenia, ale przede wszystkim traktowane są jako unikalna aura gwiazdy rynku restauratorskiego i ambasadorki luksusu.

We wszystkich wymienionych wcześniej przypadkach patrzymy jednak na osoby, najpewniej, o odmiennym statusie społecznym od naszego. Memosfera pełna jest jednak treści, z którymi można się uosabiać bezpośrednio przy pomocy własnych doświadczeń, a nie dzięki przerysowaniu. Memy bowiem często opisują zbiorowe przeżycia – ich siła polega często na zidentyfikowaniu się z daną sytuacją. Potrafią przerysowywać lub twórczo opisywać dane zjawiska i w ten sposób dają poczucie, że po drugiej stronie ktoś ma podobnie, a w zasadzie mają tak, co najmniej wszystkie osoby, które zareagowały na dany upload. Kiedy ukradniesz wódkę starego z barku. Tak widzę świat po jednym piwie vs tak widzę świat po 6 piwach. Ja leżący na ciężkim kacu. I tak dalej. Zbiorowo oswajamy patologię, godzimy się ze swoimi słabościami, akceptujemy je, łapiemy do nich dystans. Czy tylko to odpowiednie pole do tego rodzaju działań? Moc poczucia jedności rozprzestrzeniana przez technologię LTE potrafi przenosić góry i sprawiać, że marginalizowane tematy stają się ważne. Pudrowanie zachowań, które mogą mieć poważne konsekwencje to zgoła inna sprawa.

Tego nie wymyślił jednak internet. Alkohol to rynkowy, komercyjny produkt, a kultura w wielu swoich aspektach stworzyła z tego narkotyku przedmiot pożądania i często akcesorium, które można kojarzyć z sukcesem. Dawno temu papierosy były przedstawiane jako lekarstwo na raka i specyfik, który poprawia zdrowie. Było portretowane in plus. Potem oczywiście nastąpiła zmiana tego dyskursu. Teraz palenie przestaje być modne. Ludzie uzależnieni czy nieuzależnieni robią rzeczy, które przede wszystkim są modne. Mam wrażenie, że ludzie piją alkohol dlatego, że alkohol zostaje przedstawiony jako coś ekskluzywnego – mówi Marta Markiewicz, prowadząca na TikToku konto @mnieteztoboli, która szczerze, a czasem też ironicznie opowiada o kwestii uzależnień od narkotyków i alkoholu. Swoją myśl kontynuuje następująco: Picie jest nieodłącznym elementem każdego fajniejszego wyjścia i większości ważnych okazji. Nie wiem czy przypominam sobie jakikolwiek film, w którym by go nie było. W filmach gangsterskich towarzyszy ważnym transakcjom. Pojawia się w romantycznych momentach i scenach przyjacielskich wypadów. Ogólnie lubi być częścią kluczowych momentów. I w ten sposób kinematografia wykreowała alkohol jako produkt ekskluzywny oraz coś, co urozmaici każde ważne wydarzenie. Bo przecież ludzie nie wyobrażają sobie np. wesela bez picia.

Tę obserwację dotyczącą konstrukcji naszej kultury można też przenieść na internetowy poligon. Post-internetowe pokolenie części millenialsów, doomerów czy generacji Z może więc patrzeć na alkohol nie tylko jako na symbol statusu i środek pozwalający podkreślić znaczenie danej chwili, ale także jako na coś zwyczajnie zabawnego. Obiekt beki, który ostatecznie po krótkim czasie robi to, co robi z każdym. A po dobrej zabawie można znowu wejść do internetu i znaleźć treści, które pokazują, że inni mają tak samo, jak my. Albo, że są osoby, które są dużo głębiej w dupie. To zwyczajnie pocieszające. Uczyniliśmy picie żartem. Bardzo gorzkim.

Picie jest nieodłącznym elementem każdego fajniejszego wyjścia i większości ważnych okazji. Nie wiem czy przypominam sobie jakikolwiek film, w którym by go nie było

alkomemy 

Miłosz Wiatrowski-Bujacz

Dominika Sitnicka

Narodowy problem alkoholowy. Krzysztof Brzózka & Elżbieta Podleśna

STATUS 

W miesiącu poświęconym narkotykom, zrobimy sobie STATUS sytuacji najpopularniejszego i najlepiej wypromowanego z nich. Alkohol. Dostępny na wyciągnięcie ręki, reklamowany w każdym możliwym miejscu, jednocześnie wyrządzający najwięcej szkód, nie tylko osobom uzależnionym, ale także będącym w otoczeniu. Gośćmi Dominiki Sitnickiej był Krzysztof Brzózka i Elżbieta Podleśna, którzy z następstwami nadużywania alkoholu obcują codziennie. Statystycznie, każdy Polak powyżej 15 roku życia spożywa 0,5 litra wódki na 1,5 tygodnia. Wprost deklarujemy, że pijemy po to, aby się upić. Miliardy kosztuje nas problem alkoholowy, a jego negatywne skutki – zarówno materialne, jak i psychiczne, zaczyna odczuwać coraz większa i coraz młodsza grupa. Czy istnieje coś takiego jak „bezpieczne picie”? Jak uniknąć uzależnienia i odczłowieczenia wywołanego alkoholem? Na STATUS zaprasza Dominika Sitnicka.

Plakat akcji uświadamiającej Komendy Głównej Policji i Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego w Polsce – Browary Polskie

alkomem

Picie jest fajne. A jak nie jest fajne, to jest śmieszne. Takie wnioski można wysnuć przechadzając się po social mediach. Nasz zbiorowy stosunek do problemów alkoholowych zdaje się ulegać stopniowemu wypaczeniu.

Chlanie dla beki. Jak memy oraz virale promują niezdrowe picie i alkoholizm

Podziel się lub zapisz

Komentarze 0

Polecane