80 płyt, od których powinniście zacząć przygodę z elektroniką - część 1

Czy będzie to Daphne Oram, czy Laurie Spiegel, czy absolutna rewolucjonistka Delia Derbyshire - podwaliny pod muzykę elektroniczną kładły kobiety. Niestety, ten fakt zgubił się przez zdominowaną przez męski punkt widzenia krytykę muzyczną i dopiero od niedawna history zmienia się w herstory, także w rozmowie o historii muzyki elektronicznej. The Dreams to album niesamowity, wyprzedzający trendy eksperymentalnej muzyki elektronicznej o dekady - trudno uwierzyć, że powstał w latach 60.

Wybrać jeden album z mocarnej dyskografii niemieckich legend to nie jest łatwa sprawa. Phaedra opływa łagodnością i jest dobrą wizytówką Tangerine Dream, zespołu, który dla wielu osób był przepustką do fascynującego świata muzyki elektronicznej, szczególnie tej inspirowanej filozofią New Age. W czasie, kiedy syntezatory podpierały szaleństwa rocka progresywnego, niemiecka grupa wykorzystała je do zbudowania innego, bardziej spirytualnego świata.

Słuchając Katharsis można przeżyć niezły szok - eksperymentalne oblicze Czesława Niemena nie jest powszechnie znane. Ale warto do tego albumu wracać choćby po to, żeby usłyszeć jedno z najbardziej pionierskich i interesujących nagrań w historii muzyki elektronicznej. Nie jest to pozycja łatwa ani przystępna, ale pokazuje wizjonerstwo i ogromny potencjał kryjący się za nieskrępowanymi eksperymentami z urządzeniami elektronicznymi. Czesław Niemen ma bardzo określone miejsce w historii polskiej muzyki, a Katharsis pozwala spojrzeć na tego artystę pod innym kątem.

Gdyby nie Kraftwerk, muzyka elektroniczna, a szczególnie jej klubowa odmiana, rozwinęłaby się w zupełnie innym kierunku. Niezależnie czy mówimy o Autobahn, czy właśnie Trans-Europe Express, grupa miała przemożny wpływ na rozwój electro, techno, a także nowofalowego, syntezatorowego popu. Zresztą ta muzyka broni się do dzisiaj motorycznym rytmem i chwytliwymi basami, a jej cyfrowe, futurystyczne przesłanie jest jak najbardziej aktualne.

Brian Eno stworzył ambient jako gatunek oddzielony od newage’owej filozofii, która charakteryzowała sporo syntezatorowych wydawnictw z lat 70. W zamierzeniu miała to być muzyka użytkowa - daleki od radiowego jazgotu podkład pod codzienne życie. Ambient miał pomagać w skupieniu i relaksować, docelowo zastąpić losowe i czasami napastliwe utwory atakujące nasze uszy w przestrzeniach publicznych takich, jak lotniska czy supermarkety. Nie udało się tego dokonać masowo, ale Eno nagrał sporo klasycznych ambientowych albumów.

Legendarny producent jest odpowiedzialny za wysłanie disco w przyszłość, ale jego wpływy czuć praktycznie wszędzie, gdzie panuje syntezator oparty na mocnym bicie. Chyba najbardziej lubimy jego współpracę z Donną Summer, ale E=MC² to także dobry moment, żeby poznać geniusz włoskiego artysty. Nie da się przy tym wysiedzieć w miejscu i nawet dzisiaj wiele propozycji z gatunku nu disco blednie przy tym albumie.

Larry Levan to ikona, bez której trudno zrozumieć historię muzyki klubowej. Rezydent legendarnego nowojorskiego klubu Paradise Garage stanowił pomost pomiędzy dogorywającym disco, a nowym, wspaniałym światem house’u, który tworzył się w gejowskich miejscówkach Ameryki. Ta składanka doskonale oddaje klimat jego setów i epoki, w której narodziła się nowoczesna kultura klubowa.

Po przygodzie z piekielnie ważnym zespołem dla muzyki industrialnej (Throbbing Gristle), Cosey Fanni Tutti i Chris Carter ruszyli dalej. Stworzyli niesamowicie wpływowe dźwięki, które rozlały się po wielu muzycznych światach, od electro, przez synthpop i new wave. Heartbeat było wydawnictwem rewolucyjnym i odważnym, z katalogiem brzmień i patentów, które słyszymy do dzisiaj.

Ten soundtrack odpowiada za wiele internetowej twórczości zebranej pod niezbyt szczęśliwym szyldem synthwave. Vangelis to niestrudzony wojownik syntezatorów, którego talent w pełni zrealizował się na genialnej ścieżce dźwiękowej do nie mniej genialnego filmu. Mistrzostwo w budowaniu dystopijnego klimatu i bardzo wpływowe wydawnictwo.

Göttsching razem z Klausem Schulze (który opuścił Tangerine Dream) tworzyli Ash Ra Tempel, kolejny pionierski skład elektroniczny. Jego imponujący solowy album E2-E4 - prosta, linearna kompozycja płynąca nieprzerwanie przez niemal godzinę jest już zupełnie inną historią. Przystępny minimalizm, chwytliwa gitara akompaniująca jeden z najlepszych syntezatorowych loopów w historii - E2-E4 jest mistrzostwem w aranżacji i pozycją, która zainspirowała całe półki albumów.

Swoim kolażowym podejściem, The Art Of Noise zrewolucjonizowali pracę z samplami, przy okazji dostarczając jeden z najczęściej wykorzystywanych utworów w historii (Moments In Love). W szczytowym okresie operowali przy pomocy artystycznego performance’u - grając w maskach i polemizując z nastawionym na wizerunek idola popem. Who’s Afraid Of? to fascynujący i miejscami diabelnie przebojowy album, który był kamieniem milowym dla samplowanej muzyki.

Japoński ambient to cały osobny świat wrażeń, z własną wrażliwością i specyficznym umocowaniem kulturowym. Haruomi Hosono to jeden z tych bajecznych twórców, którzy dźwiękami konstruują zupełnie odmienną przestrzeń, w której łatwo się zatracić. To jednocześnie wybitnie odprężająca muzyka, której potrzebujemy teraz, jak nigdy wcześniej.

Niesamowicie unikalny, aktywny i uznawany za jednego z najlepszych twórców muzyki elektronicznej. Arthur Russell miał wiele artystycznych oblicza, a jego opus magnum to niesamowity zapis mariażu elektronicznych środków produkcji z klasycznymi instrumentami i ludzkim głosem. Przepiękny album, wypełniony kreatywnością, a przede wszystkim emocjami, zadający kłam opiniom o odhumanizowaniu muzyki elektronicznej.

Dance Mania to jedna z najważniejszych wytwórni w dziejach muzyki klubowej, często nazywana Motown ghetto house’u. Działająca w kolebce gatunku, czyli Chicago, serwowała najróżniejsze odmiany tego brzmienia. Wspaniała składanka z 2014 roku pokazuje szeroki i trafny wybór bangerów, od których można się porządnie zmęczyć w tańcu.

Larry Heard to jeden z najważniejszych artystów dla muzyki house. Wywodzący się z Chicago DJ i producent postawił fundamenty, na których inni zbudowali solidny gmach klubowych dźwięków. Amnesia zbiera jego wczesną twórczość na jednym wydawnictwie, na którym nie ma słabego utworu. Bez Hearda nie byłoby Moodymanna i wszystkich soulfulowych parkietowych stylistyk.

Detroit to kolebka techno, które powstało dzięki płytom Kraftwerka (i nie tylko), przywiezionym z Europy przez pracowników fabryk samochodów. Juan Atkins, który współtworzył Cybotron i Model 500, to jeden z największych innowatorów w dziejach tej muzyki i jedna z ikon Motor City. Gdyby nie on, nie mielibyśmy takich sztosów, jak Clear, a z electro nie narodziłoby się techno. Warto zgłębić się w jego różnorodną i fascynującą dyskografię, która jest dobrze reprezentowana na tej składance.

Pierwszy odsłuch Pacific State to doznanie niemal metafizyczne. 808 State nie bez powodu znaleźli się na pierwszym froncie komercyjnego sukcesu muzyki klubowej. Ich chwytliwe melodie, bogate i przyjemne aranżacje prezentują najbardziej przystępne oblicze house’u. Najlepszy moment soundtracku w GTA: San Andreas? Zdecydowanie!

Kolejna legendarna wytwórnia z Chicago, w której wydawali m.in. Marshall Jefferson, Adonis, czy Mr. Fingers. Trax ma bardzo różnorodny katalog - od bujających klasyków po acidowe ciężary. To, co rozgrzewało parkiety Wietrznego Miasta od połowy lat 80. nie zestarzało się ani o sekundę.

Poza klubami, które nabrały swojej kanonicznej formy za Oceanem, ważną częścią tanecznego krwioobiegu były rave’y. Orbital jest nierozerwalnie związany zarówno z tą formą zabawy, jak i europejską wersją muzyki tanecznej. Słuchając ich twórczości z początku lat 90. można się zdziwić jej aktualnością. To ponadczasowa muzyka taneczna, esencja tego, co sprawia, że kochamy ją tak bardzo.

Wytwórnia Warp zdefiniowała kształt europejskiej elektroniki w latach 90., a jej katalog poraża liczbą genialnych pozycji. Nie inaczej jest z LFO. Mark Bell i Gez Varley od debiutanckiego Frequencies nagrywali klasyk za klasykiem, dostarczając techno i IDM najwyższej próby. Utwór tytułowy z debiutu to zresztą jeden z największych hymnów muzyki tanecznej.

Aphex Twin jest jednym z najbardziej wpływowych twórców w historii elektroniki, głównie dzięki temu wydawnictwu. Unikalne podejście do muzyki klubowej i ambientu pozwoliły artyście na uwolnioną i swobodną eksplorację brzmieniowej tkanki. Selected Ambient Works 85-92 to producencki Złoty Graal, który w swoim niepodważalnym geniuszu tkwi poza czasem.

Czarodziej z Detroit od zawsze pchał do przodu techniczne możliwości i to, co zamyka sie w pojęciu DJ seta. Eklektyczny, metodyczny, a przy tym wściekle szarpiący parkietem, Jeff Mills to jedna z najważniejszych postaci w historii techno. Szkoda, że dzisiaj preferuje pretensjonalne wycieczki z orkiestrą symfoniczną, ale to wydawnictwo prezentuje go w najwyższej i bezwzględnej formie.

Dzisiaj idea chillout roomu jest znowu w odwrocie, ale na początku lat 90. The Orb swoimi setami i produkcjami zrewolucjonizowali imprezy. Kiedy ludzie oddają się całonocnemu szaleństwu, dobrze jest złapać chwilę oddechu - tutaj wkracza The Orb, dostarczając unikalnej stymulacji synaps. Live ‘93 oddaje klimat wczesnych chillout roomów i jest zbiorem fenomenalnych i intrygujących utworów.

Łabędzi śpiew rave’u, logiczne połączenie rockowego wygrzewu z opętańczą kulturą taneczną. O The Prodigy można mówić wiele, ale najlepiej po prostu puścić ten album i wyobrazić sobie, co działo się podczas UK rave’ów na początku lat 90., kiedy mesjaszem była pigułka X.

Dub to fundament współczesnej elektroniki, zatem powstanie dub techno było tylko kwestią czasu. Moritz von Oswald i Mark Ernestus będą mieszać w muzyce elektronicznej jeszcze przez wiele lat i pod różnymi szyldami, ale ich działalność pod nazwą Basic Channel była rewolucyjna i inspirująca. Piękna muzyka, wciągająca pod powierzchnię oceanu głębokich dźwięków.

Robert Hood to kolejny z mistrzów z Detroit, współzałożyciel Underground Resistance, innowator techno, bardzo różnorodny i płodny twórca. Jego wersja muzyki tanecznej jest minimalistyczna i chłodna, choć pod szyldem Floorplan prezentuje cieplejsze dźwięki. Efektywność ponad efekciarstwem to jego naczelna dewiza, skroplona na kapitalnym Internal Empire.

Walijczycy z Underworld destylowali z wielu stylów muzyki elektronicznej, by tworzyć niesamowite, często epickie kompozycje. Dubnobasswithmyheadman markuje wejście projektu w swoją dojrzałą fazę, która była największym sukcesem zarówno pod względem artystycznym, jak i komercyjnym. Niezapomniany album, na którym można odkrywać coś nowego za każdym odsłuchem.

Ambient nie musi być wcale odprężający, może także siać terror i wywoływać grozę. O tym najlepiej zaświadczy król mrocznego grania, Lustmord. Czy na kapitalnym Heresy, czy na inspirowanym filmem Tarkowskiego Stalkerze, nagranym z Robertem Richem, Brytyjczyk kreuje unikalnie opresyjną atmosferę. Idealna propozycja na jesień.

Na Timeless Goldie wyniósł jungle i drum'n'bass ze spoconych imprez na błyszczące słońce mainstreamu. Cudownie atmosferyczne tekstury, chwytliwe melodie i mistrzowsko pocięte breaki to tylko start atrakcji i powodów, dla których Goldie to brytyjski skarb narodowy. Często za sukcesem komercyjnym idzie spadek jakości, Timeless udowadnia, że wcale tak być nie musi.

Ciężko mówić o muzyce samplowanej bez DJ-a Shadowa. Jego klasyk z 1996 roku pokazał, że język hip-hopu i elektroniki mają wiele wspólnego i z powodzeniem mogą inspirować się nawzajem. Fascynujące kolaże dźwiękowe zbudowane na muzycznej erudycji i niesamowitym wyczuciu do dzisiaj inspirują woskowych szperaczy i szperaczki.

Specyficzne brzmienie, pełne przesterowanych sampli i wokoderowanych głosów, które zyskało miano French touch, narodziło się właśnie na tym krążku. Daft Punk mieli w rękach coś unikalnego i już za pierwszym podejściem w pełni zrealizowali potencjał swojego talentu. Around the World był dla wielu ludzi pierwszym kontaktem z muzyką klubową i jednym z największych tanecznych hitów lat 90.

Moodymann, kontynuator soulowego ducha Detroit, dobiera ciepłe sample i łączy je z najbardziej grooviastymi bitami w historii muzyki house. Już na debiutanckim Silentintroduction, będącym kompilacją wcześniejszych sztosów, słyszymy kanoniczną wersję deep house’u. Kiedy jest nam gorzej, odpalamy Moodymanna. Działa za każdym razem!

Tajemnica i mistycyzm są nieodłącznymi atutami muzyki klubowej, ale projekt Drexciya wyniósł je na nowy poziom. Podwodne, afrofuturystyczne electro duetu z Detroit to niesamowita podróż przez pomysłowość i klimatyczne dźwięki. Drexicya obok Dopplereffekt i Cybotronu to najlepsze, co można znaleźć w elektronice z Motor City.

Muzyka elektroniczna potrafi mieć silne związki z naturą, o czym świadczy choćby twórczość norweskiego artysty tworzącego pod pseudonimem Biosphere. To piękna w swym chłodzie muzyka, do głębi poruszająca nieznane zakątki ludzkiej duszy. Nie da się jej oddzielić od zimowych wizji fiordów. Idealny soundtrack do wędrówki w nieznane.

Trip-hop miewał swoje wzloty i upadki, obecnie pełniąc funkcję żartu na temat muzyki do koktajli. W złotym okresie gatunku Massive Attack prezentowali bogaty miejski krajobraz, spowity ciężką melancholią i zasilany inspiracjami z całego świata. Eklektyzm i multikulturowa charakterystyka grupy poskutkowały jedną z najbardziej emocjonalnych płyt w dziejach muzyki elektronicznej.

Klasyk, który zainspirował całe zastępy naśladowców - dalekie echa albumu słychać nawet w popularnych lo-fi beatsach, które służą za idealne tło np. do nauki. Downtempo i hip-hop spotykają eksperymentalne tekstury i field recording, dając przystępny i intrygujący efekt.

Andrew Weatherall był niesamowicie wpływową postacią dla historii muzyki elektronicznej, czy jako DJ, czy jako muzyk i producent. Kiedy pod szyldem Two Lone Swordsmen połączył siły z Keithem Tenniswoodem, efekt musiał być bardzo dobry. Duet zostawił kilka wspaniałych wydawnictw, ale Stay Down jest naprawdę wyjątkowe, z jednej strony zasilane energią z tanecznych stylistyk lat 90., z drugiej unikalną, niemal ambientową atmosferą.

Duet legendarnych DJ-ek drum'n'bassowych, Kemistry & Storm nie miał łatwo na zdominowanej przez mężczyzn scenie klubowej. Ich doświadczenie było typowe do bólu, łącznie z wyśmianiem w sklepie płytowym, kiedy pojawiły się tam po raz pierwszy. Wywalczyły swoją pozycję, po drodze pomagając Goldiemu w rozruchu legendarnej wytwórni Metalheadz. Ich składanka DJ Kicks, wydana trzy miesiące przed śmiercią Kemistry, to prawdziwe tour de force przez d’n’b - ponadczasowy miks, który stanowi pewne podsumowanie gatunku.

O ile DJ Shadow siedział z samplami w piwnicy, tak The Avalanches kroczyli po kwiecistych łąkach i pełnych życia parkietach. Since I Left You, złożone z absurdalnej ilości sampli, to jedna najlepiej podnoszących na duchu płyt w dziejach muzyki. Od rozpoznawalnych skrawków z disco i popu, po obskurny easy listening, The Avalanches skleili ponadczasowe kolaże dźwięków.

Intymny, poglitchowany, pełny duszy i charakteru, Loop-finding-jazz-records to album prezentujący unikalne podejście zarówno do samplingu, jak i minimalistycznej muzyki elektronicznej. Przydymione loopy na szczątkowych bitach wręcz spoufalają się ze słuchaczem, wciągając go do lepszego świata. Jesteśmy w tym.