10 lat temu donGURALesko wydał Totem leśnych ludzi. Dlaczego to jedna z najlepszych płyt w historii PL rapu?

Nie sposób rozpocząć rozmowy o Totemie bez odwołania się do jego clue, czyli rozumianej na różne sposoby etniczności. Kawałek czasu przed tym, jak Donatan (zresztą obecny na tym albumie) skojarzył słowiańskość z obfitymi biustami, ubijaniem masła i zalewaniem pały, Gural postanowił pokazać polskiemu rapowi, że ma jeszcze pewne niezagospodarowane, korzenne pola.

Wyszła mu z tego płyta niekomercyjna i przy okazji – mimo kilku bangerów – niesinglowa, która imponowała tym, że nie prześlizgiwała się merkantylnie po tematach i stylistykach. To wymagająca skupienia, epicko rozpisana i fascynująca opowieść o przenikaniu się starego i nowego, którą legitymizują produkcje znajdujące się w pół drogi między rapowym, soczystym podkładem a skarbnicą inspiracji w postaci szeroko rozumianego inwentarza muzyki z całego świata. Jeśli jakiś album może być nazywany angażującą wszystkie zmysły podróżą po dźwiękach, to na pewno ten.

Od początku swojej kariery donGURALesko słusznie uchodził za gościa, którego rapowego rzemiosła nie sposób podważyć. Co tu gryźć się w język – już dwie dekady temu zapierdalał po bitach jak zły, a jego flow i sposobu pisania były na tyle barwne, że nie dało się ich przyłożyć do żadnego innego rapera. Nie inaczej było w przypadku kolejnych, wypuszczanych w drugiej połowie 00's materiałach z Matheo, ale konia z rzędem temu, kto przewidział, że ci dwaj na początku lat 10. aż tak bardzo zmienią styl swojej twórczości.

Już wcześniej dało się wyczuć, że Gural myśli o czymś więcej, niż tylko o melodyjnym, dobrze poskładanym rappingu, ale w raptem dwa lata, które dzieliły El Polako i Totem, przeistoczył się z typa dostarczającego tracki do trenowania karkiem w faceta będącego naraz mistykiem, miejskim filozofem i całkiem twardo stąpającym po ziemi antropologiem. Od tej pory jego talent zaczął rozkwitać; fraza stała się pełniejsza, kawałki bardziej przekminione myślowo i składniowo, a nawet najbardziej bujające wałki wnosiły coś więcej niż kolejny hit do dyskografii. Ten album jest również popisem Matheo, który do tego momentu był kojarzony z amerykanizującymi, zaraźliwymi bitami, a ujawnił potencjał wskazujący na to, iż może stać się nie tyle uniwersalnym żołnierzem jednego stylu, ile cenionym dowódcą bez podziału na kategorie. Którym zresztą w rezultacie został, o czym przekonuje jego obecny ponadgatunkowy status.

Być może części z was wyda się to nieco naciągane, ale odpowiedzcie sobie szczerze: ile znacie polskich rapowych krążków, które udźwignęły ciężar konceptualnego podejścia do sprawy? No właśnie. Myśl przewodnia najczęściej stawała się albo piątym kołem u wozu, albo też czymś, co wpływało negatywnie na odbiór przez monotonię lub odstępowanie od danego założenia liryczno-brzmieniowego.

Reprezentant Poznania nie wpadł jednak we własne sidła – a to dlatego, że egzekucja pomysłu przebiegła u niego bardzo rzeczowo i naturalnie. Ci, którzy twierdzą, iż jest to album o niczym, zwyczajnie się mylą; mamy tu do czynienia z ponadczasowym raportem stworzonym dzięki reporterskiemu podejściu do tematu egzystowania w betonowej dżungli. Jakby tego było mało, Gural szuka tu odpowiedzi na uniwersalne pytanie, posiłkując się poetyckim obrazowaniem i na każdym kroku podkreślając, że prawda znajduje się na styku czegoś rozumowego i doczesnego oraz pozarozumowego i pierwotnego. Spoiwem całości staje się zaś (pop)kultura całego globu, bo to przecież jeden daleki sus w intertekstualność.

Muzyka i refleksja idą ramię w ramię. Czy dało się wycisnąć więcej z tego konceptu? Z pewnością nie.